Υπηρεσία Ερευνών Κογκρέσου: Ότι έκαναν οι ΗΠΑ και ΕΕ στα Ίμια κάνουν και σήμερα

 18/8/2020

 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

             Το Αγροτικό και Κτηνοτροφικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΚΕΛ) δημοσιεύει και σχολιάζει εμπιστευτική μελέτη της Υπηρεσίας Ερευνών του Αμερικανικού Κογκρέσου που συντάχθηκε τον Μάρτιο του 1996 μετά από την κρίση των Ιμίων από όπου φαίνεται ότι οι φιλοτουρκικοί μηχανισμοί στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στην ΕΕ λειτουργούν το ίδιο μετά από ένα τέταρτο του αιώνα. Μόνο η Γαλλία σήμερα φαίνεται να διαφοροποιείται σήμερα.

            Η ομάδα των Anonymus έστειλε το αγγλικό αρχείο στο ΑΚΚΕΛ. Αν και κάποια περίοδο πριν χρόνια, μετά από διαρροή του εγγράφου στο Wikileaks του Julian Assange υπήρχε σε ορισμένες ιστοσελίδες, μετά από την σύλληψή του στο Λονδίνο φαίνεται να αποσύρθηκε (γιατί άραγε;). ΤΟ ΑΚΚΕΛ αξιοποιεί το κείμενο των  Anonymus (αφού άλλωστε έχουμε κινηθεί εμπράκτως υπέρ του Assange μέχρι και με πρόταση για τιμητική πολιτογράφησή του ως Έλληνα πολίτη) διότι σήμερα είναι διαφωτιστικότατο σχετικά  με τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Δεν άλλαξαν, από τα Ίμια μέχρι σήμερα στην κρίση για την ΑΟΖ στο Αιγαίο. Ο πυρήνας του αμερικανικού καθεστώτος είναι ίδιος και κάνει τα ίδια πράγματα. Οι αλητείες υπέρ της Τουρκίας που έγιναν τότε μέσα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με βρώμικο τρόπο και μορφή έγιναν και πρόσφατα, τώρα με δηλώσεις σχετικά με αμφισβητούμενα ύδατα. Ακριβώς ίδια ήταν και η υποτιθέμενη διόρθωση τότε και τώρα, όπως επίσης και το πούλημα των υποτιθέμενων ευρωπαίων εταίρων και συμμάχων ίσως στην σημερινή περίπτωση με την Γαλλία να αποτελεί εξαίρεση. Τότε δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------------

Απόδοση στα ελληνικά του αγγλικού κειμένου με σημειώσεις σε [και]

--------------------------------------------------------------------------------------

 

 

96-140 F 

Ενημερώθηκε

στις 7 Μαρτίου 1996

 

 

 

Αναφορά της CRS για το Κογκρέσο

Υπηρεσία Έρευνας του Κογκρέσου - Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου

 

 

 

Ελλάδα και Τουρκία: Η κρίση της βραχονησίδας

 

Carol Migdalovitz

Ειδικός στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής

Διεύθυνση Εξωτερικών Υποθέσεων και Εθνικής Άμυνας

 

 

 

Περίληψη

 

 

 

 Η διαμάχη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σχετικά με την κυριαρχία στη νησίδα Ίμια / Καρδάκ κλιμακώθηκε γρήγορα επειδή οι διμερείς σχέσεις παρεμποδίζονται από ιστορική δυσπιστία και άλυτα ζητήματα, και επειδή και οι δύο χώρες έχουν αδύναμες κυβερνήσεις. Η καθεμιά χρησιμοποίησε νομικά επιχειρήματα για να υποστηρίξει τη θέση της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενήργησαν για να εκτονώσουν την κρίση και να αποκαταστήσουν το status quo ante, αλλά μερικά σχόλια του State Department περιέπλεξαν τις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας. Στη συνέχεια, μια πολιτικά πληγείσα ελληνική κυβέρνηση απομακρύνθηκε προσωρινά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ζήτησε υποστήριξη από τους εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κρίση δεν επηρέασε τις προσπάθειες σχηματισμού κυβέρνησης στην Τουρκία, η οποία προσπάθησε να αντισταθμίσει τις κινήσεις της Ελλάδας στην Ευρώπη.

 

 

Χρονολογία κρίσης

 

Στις 25 Δεκεμβρίου 1995, ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε σε ένα μικρό, ακατοίκητο, βραχώδες νησάκι, περίπου 10 στρέμματα σε μέγεθος, που οι Έλληνες αποκαλούν Ίμια και Τούρκοι καλούν Καρντάκ. Προηγουμένως, καμία εθνική σημαία δεν κυμάτισε εκεί και δεν υπήρχαν στρατιωτικές δυνάμεις. Ο πλοίαρχος του πλοίου αρνήθηκε αρχικά τη βοήθεια από την Ελλάδα, διότι, είπε, το νησί ήταν τούρκικο. Ο δήμαρχος ενός γειτονικού ελληνικού νησιού σήκωσε την εθνική του σημαία στα Ίμια. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας έκανε διάβημα στην Πρεσβεία της Ελλάδας, δηλώνοντας ότι το νησάκι ήταν τουρκικό. Η Ελλάδα απέρριψε τον ισχυρισμό.

 

Ελληνικά και τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέδειξαν το συμβάν αργότερα τον Ιανουάριο. Στις 28 Ιανουαρίου, Τούρκοι δημοσιογράφοι αποβιβάστηκαν στο νησάκι, κατέβασαν την ελληνική σημαία και ανέβασαν τουρκική. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας απέρριψε τη δράση των δημοσιογράφων και ζήτησε την επίλυση των προβλημάτων μέσω διπλωματικών οδών. Η Αθήνα διαμαρτυρήθηκε στον Τούρκο πρέσβη, λέγοντας ότι τα Ίμια ήταν ελληνικά. Αργότερα εκείνη την ημέρα, κομάντος του Ελληνικού Ναυτικού κατέβασαν την τουρκική σημαία και αποκατέστησαν την ελληνική.  Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σημίτης προειδοποίησε: «Η απάντησή μας σε αυτόν και σε οποιονδήποτε άλλο επιθετικό εθνικισμό ... θα είναι ισχυρή, άμεση και αποτελεσματική. »¹  Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ επέμεινε, «Δεν μπορούμε να αφήσουμε μια ξένη σημαία να πετάξει στο τουρκικό έδαφος. Η σημαία θα κατέβει.»

 

Μέχρι τις 29 Ιανουαρίου, και τα δύο έθνη είχαν στείλει ναυτικά σκάφη κοντά στο νησάκι και οι ελληνικές δυνάμεις τέθηκαν στην υψηλότερη επιφυλακή. Στις 30 Ιανουαρίου, το ελληνικό υπουργείο Άμυνας ανέφερε ότι «ολόκληρος ο ελληνικός στόλος πλέει στο Αιγαίο» και ότι είχαν αναπτυχθεί τουλάχιστον οκτώ τουρκικά ναυτικά πλοία. Ο Έλληνας υπουργός Άμυνας Γεράσιμος Αρσένης είπε ότι τα ελληνικά πολεμικά πλοία προειδοποίησαν μια τουρκική φρεγάτα να εγκαταλείψει τα ελληνικά ύδατα. Ελληνικά αεροσκάφη είχαν αναχαιτίσει τα τουρκικά αεροσκάφη που παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο. Σε διάφορες χρονικές στιγμές, αναφέρθηκαν έως και 20 σκάφη γύρω από τα Καρντάκ / Ίμια. Η Τουρκία ζήτησε να ανακληθούν τα ελληνικά στρατεύματα από τους βράχους και να απομακρυνθούν όλα τα σημάδια που προσπαθούν να αποδείξουν την ελληνική κυριαρχία. Ισχυρίστηκε ότι είχε «μόνο μια κανονική ποσότητα πλοίων στην περιοχή». Ο Πρωθυπουργός Σημίτης απάντησε: «Οι τουρκικοί ισχυρισμοί δεν έχουν καμία βάση. Δεν υπάρχει χώρος για διαπραγματεύσεις σε ... θέματα που αφορούν την κυριαρχία μας». Νωρίς στις 31 Ιανουαρίου, Τούρκοι κομάντος προσγειώθηκαν σε ένα παρακείμενο χώρο όπου έβαλαν μια τουρκική σημαία. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Ντένις Μπαϊκάλ είπε ότι τα στρατεύματα θα απομακρυνθούν όταν οι ελληνικές δυνάμεις αποχωρήσουν από την περιοχή.

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες εντόπισαν σημάδια ότι η Ελλάδα είχε σχέδια να ενισχύσει το νησάκι και ότι η Τουρκία είχε σχέδια να το πάρει,² και προσπάθησαν να αποτρέψουν την ανάφλεξη. [δηλαδή πήραν στην ουσία το μέρος της Τουρκίας, αφού θα μπορούσαν απλώς να ξεκόψουν στην Τουρκία να μην σκέφτεται καν κατάληψη ελληνικού εδάφους]  Στις 31 Ιανουαρίου, η διαμεσολάβηση των ΗΠΑ πέτυχε συμφωνία για αμοιβαία απόσυρση και αποκατάσταση του status quo ante, χωρίς να περιλαμβάνει σημαίες στο νησάκι [δηλαδή η «αποκατάσταση» περιελάμβανε αφαίρεση του συμβόλου εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδας]. Κατά την απόσυρση, ένα ελικόπτερο του ελληνικού ναυτικού κατέπεσε, σκοτώνοντας τρία μέλη του πληρώματος – οι μοναδικές ζωές που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η απόσυρση ολοκληρώθηκε εντός ωρών. Ο υπουργός Άμυνας Αρσένης παρατήρησε, «... κάθε περιστατικό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο».

 

 

Νομικά ζητήματα

 

Η Αθήνα λέει ότι τα Ίμια είναι Ελληνικά δυνάμει της Συνθήκης Ειρήνης του 1923 (Λωζάνη) με την Τουρκία, του Πρωτοκόλλου της Σύμβασης του 1932 μεταξύ Τουρκίας και Ιταλίας και της Συνθήκης Ειρήνης του 1947 με την Ιταλία. Στο άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάνης, η Τουρκία παραιτήθηκε υπέρ της Ιταλίας από «όλα τα δικαιώματα και τους τίτλους στα ακόλουθα νησιά [όπως τα αναφέρουν οι ΗΠΑ τουρκικά-ελληνικά] : Σταμπάλια (Αστραπάλια), Ρόδος (Ρόδος), Κάλκη (Χάλκη), Σκαρπάτο, Κάσος (Κάσος), Πισκοπίς (Τήλος), Μίσιρος (Νίσυρος), Κάλιμνος (Κάλυμνος), Λίπσος (Λειψοί), Σίμι (Σύμη), και Κος (Κως), που τώρα καταλαμβάνονται από την Ιταλία και τα νησάκια που εξαρτώνται από αυτήν. . .» ³ Το Πρωτόκολλο του 1932 μεταξύ της Ιταλίας και της Τουρκίας καθιέρωσε δικαιώματα σχετικά με νησιά, ύδατα και βράχους και οριοθέτησε τα θαλάσσια σύνορα. Το Πρωτόκολλο έθεσε το μεσαίο σημείο μεταξύ πολλών νησιών που αναφέρονται και των ακτών της Ανατολίας ως σύνορα, συμπεριλαμβανομένου ενός μέσου σημείου μεταξύ Kardak [Τα Ίμια] (Ιταλία) και Kato (Τουρκία).  Στο άρθρο 14 της Συνθήκης του 1947, η Ιταλία παραχώρησε την κυριαρχία των 12 νησιών, που συνήθως αποκαλούνται Δωδεκάνησα, που ορίζονται στη Συνθήκη της Λωζάνης, και γειτονικά νησάκια στην Ελλάδα. Δεν κατονομάστηκαν νησίδες.⁴  Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι αυτά τα έγγραφα καθιερώνουν ένα νομικό πλαίσιο και status quo δεκαετιών, σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα στο νοτιοανατολικό Αιγαίο και αποδεικνύουν αδιαμφισβήτητα ότι τα Ίμια είναι ελληνικά [Το θεμέλιο κυριαρχίας της Ελλάδας είναι η παράδοση των νησιών από την Ιταλία ως αποτέλεσμα της ήττας του Άξονα στον Β’ ΠΠ και του ηρωικού αγώνα των Ελλήνων κατά του Άξονα. Δηλαδή τα πρώην κατεχόμενα και αμιγώς ελληνικά νησιά ελευθερώθηκαν ως αποτέλεσμα της ήττας του Άξονα και νίκης των Συμμάχων. Στην ουσία, η Τουρκία και τα κυκλώματα στις ΗΠΑ και ΕΕ που την υποστηρίζουν, λειτουργούν φιλοναζιστικά και φιλοφασιστικά με εργαλείο την εξουδετέρωση ενός αποτελέσματος της ήττας του Άξονα].

 

Η Άγκυρα υποστηρίζει ότι η κατοχή μικρών νησιών, νησίδων και πετρωμάτων στο Αιγαίο δεν έχει καθοριστεί με σαφήνεια με συμφωνία. Ισχυρίζεται ότι το Άρθρο 18 του Συμφώνου των Εθνών απαιτούσε από τα μέλη να εγγράψουν όλες τις συνθήκες στη Γραμματεία και ότι το πρωτόκολλο του 1932 δεν καταχωρήθηκε. ⁵  Επιπλέον, η Ελλάδα είχε προσπαθήσει να συμπεριλάβει αναφορά στο Πρωτόκολλο στη Συνθήκη Ειρήνης του 1947, αλλά ανεπιτυχώς. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι οι Βράχοι Kardak δεν είναι ούτε γειτονικοί με τα αναφερόμενα νησιά ούτε τα νησάκια, όπως οι όροι χρησιμοποιήθηκαν στη Συνθήκη του 1947. Η Άγκυρα σημειώνει επίσης ότι η Συνθήκη ορίζει ότι τα Δωδεκάνησα θα αποστρατικοποιηθούν. Δεδομένου ότι η Ελλάδα, σύμφωνα με την Τουρκία, δεν έχει εκπληρώσει αυτήν την υποχρέωση, δεν μπορεί να επικαλεστεί επιλεκτικά άλλα φερόμενα δικαιώματα της Συνθήκης. Επιπλέον, η Τουρκία διαπιστώνει ότι η μακροχρόνια μη αμφισβητούμενη χρήση του μικρού νησιού από τους αλιείς της, ενισχύει τη νομική της θέση [εδώ να βλέπουν όσοι λένε ότι το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του, αφού αποκαλύπτεται ότι οι φουκαράδες Τούρκοι ψαράδες όχι μόνο δεν γίνεται τυχαία και αυθόρμητα αλλάλειτουργούν ως εργαλεία του τουρκικού καθεστώτος για να διεκδικήσουν αυτά που δεν τους ανήκουν. Να τουρκέψουν και το Αιγαίο και τα ψάρια του].

 

Τα συνοπτικά πρακτικά της Διάσκεψης για την Ειρήνη του 1947 δείχνουν ότι τα 12 νησιά ονομάστηκαν στη Συνθήκη ως απάντηση σε μια ελληνική τροπολογία που προτάθηκε για να αποφευχθεί η αμφισημία ως προς την έκφραση «Νησιά των Δωδεκανήσων», ⁶ ίσως να μην προέβλεψε ότι τα «νησάκια» θα μπορούσαν να είναι διφορούμενα ή να βασίζονται στους διεθνείς νομικούς ορισμούς της εποχής. Περαιτέρω, η Επιτροπή Συνθήκης πρότεινε στην Ελλάδα να προτείνει ένα σχέδιο χάρτη που θα ορίζει τα θαλάσσια σύνορα των Δωδεκανήσων αντί να αποδεχτεί μια ελληνική τροποποίηση που αναφέρεται στη Σύμβαση και το Πρωτόκολλο του 1932.⁷  Η Ελλάδα λέει ότι δεν συνέταξε ποτέ έναν χάρτη επειδή είχε προηγουμένως αποκτήσει-διαδεχθεί όλα τα δικαιώματα σχετικά με την Ιταλία [που είχε πριν η Ιταλία] σχετικά με τα όρια των Δωδεκανήσων. Το Πρωτόκολλο του 1932 φαίνεται να είναι η ουσία της νομικής διαμάχης.

 

 

Άλλα ανεπίλυτα διμερή ζητήματα

 

Αιώνες δυσπιστίας πλήττουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ορισμένες εντάσεις  χρονολογούνται στον 15ο αιώνα όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη, την καρδιά της Ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, άλλες το 1828 όταν η Ελλάδα έγινε το πρώτο έθνος που πέτυχε ανεξαρτησία από τους Οθωμανούς. Στη σύγχρονη εποχή, τα ανεπίλυτα διμερή ζητήματα έχουν φέρει επιδείνωση των σχέσεων. Το 1974, σε απάντηση σε πραξικόπημα στην Κύπρο που υποκινήθηκε από την στρατιωτική χούντα που τότε κυβερνούσε την Ελλάδα, τα τουρκικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στην Κύπρο και τελικά κατέλαβαν το βόρειο τρίτο του νησιού [Εδώ υπάρχει μία απαράδεκτη παραπλάνηση αφού πρόσφατα στοιχεία που αποκτήθηκαν με αιτήσεις ελευθερίας πληροφοριών FOIA δείχνουν ότι ο Κίσσινγκερ είχε ήδη χαράξει την γραμμή κατοχής της Κύπρου αρκετές ημέρες πριν από ην τουρκική εισβολή. Το «πραξικόπημα» εκτός του ότι ήταν γνωστό και κατευθυνόμενο από αγγλοαμερικανούς αποδεικνύεται ότι χρησιμοποιήθηκε για να δικαολογηθεί η τουρκική εισβολή]. Η Κύπρος παραμένει διχασμένη, με τους Ελληνοκύπριους να ελέγχουν τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση και τα νότια δύο τρίτα του νησιού και τους Τουρκοκύπριους στο βόρειο τρίτο να κυβερνώνται από μια αυτοανακηρυγμένη, αλλά διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Δύο δεκαετίες διαπραγματεύσεων απέτυχαν να επιλύσουν το ζήτημα.

 

Άλλες διαφορές αφορούν τα εδαφικά δικαιώματα στο Αιγαίο, όπου υπάρχουν 2.300 νησιά, νησίδες και βράχοι, ως επί το πλείστον ακατοίκητα, αλλά σημαντικά για τον καθορισμό των συνόρων. Τα Ίμια / Καρντάκ μπορούν να προστεθούν σε αυτήν τη λίστα. Η Ελλάδα διεκδικεί όριο εναέριου χώρου 10 μιλίων, που απορρίφθηκε από την Τουρκία και άλλα μέρη [Δεν αναφέρει ποιά, γιατί και με ποια στοιχεία]. Η Ελλάδα διαμαρτύρεται επανειλημμένα για τουρκικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου. Η υφαλοκρηπίδα μεταξύ των δύο γειτόνων δεν έχει οριοθετηθεί. Η Ελλάδα, που έχει την κατοχή των περισσότερων νησιών του Αιγαίου, υποστηρίζει ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, ενώ η Τουρκία υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα είναι γεωλογική επέκταση της δικής της ηπειρωτικής Ανατολίας. Και οι δύο διαφέρουν ως προς το δικαίωμα της Ελλάδας να στρατιωτικοποιεί αρκετά νησιά στο ανατολικό Αιγαίο. Τα χωρικά ύδατα είναι ένα ισχυρό ζήτημα. Τον Μάιο του 1995, η Ελλάδα επικύρωσε τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία θα της επέτρεπε να διεκδικήσει ένα όριο χωρικών υδάτων 12 ναυτικών μιλίων. Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι έχει το δικαίωμα να δηλώσει 12 μίλια, αλλά δεν το έχει ασκήσει. Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη και λέει ότι μια ελληνική δήλωση 12 μιλίων θα αποτελούσε πολεμική πράξη. Τα ελληνικά νησιά περιβάλλουν την ακτή της Τουρκίας ως εκ τούτου, η Τουρκία υποστηρίζει ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων των νησιών θα εμπόδιζε την πρόσβασή της στην ανοικτή θάλασσα. Σε απάντηση στην επικύρωση της Ελληνικής Συνθήκης, το τουρκικό κοινοβούλιο έδωσε στην κυβέρνηση την εξουσία να πάει σε πόλεμο εάν η Ελλάδα δηλώσει όριο 12 μιλίων.

 

Οι εθνοτικές ή θρησκευτικές διαφορές συνεχίζονται. Η Ελλάδα διαμαρτύρεται για την υποτιθέμενη κακομεταχείριση της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από την Τουρκία, με έδρα στην Κωνσταντινούπολη και η Τουρκία διαμαρτύρεται για την υποτιθέμενη κακομεταχείριση της Ελλάδας στον μουσουλμανικό πληθυσμό της, την οποία η Τουρκία αναφέρεται ως «Τούρκοι». Η Άγκυρα κατηγορεί επίσης ότι η Αθήνα υποστηρίζει μια αυτονομιστική κουρδική τρομοκρατική ομάδα που διεξάγει εξέγερση από το 1984 - μια κατηγορία που η Ελλάδα αρνείται.

 

 

Εσωτερικές καταστάσεις

 

Οι αδύναμες ελληνικές και τουρκικές κυβερνήσεις φαίνεται, εν μέρει, να έχουν προκληθεί σε δράση για τα Ίμια / Καρδάκ από τα εθνικιστικά μέσα ενημέρωσης. Η ελληνική κυβέρνηση είχε μόλις περάσει δύο μήνες στα άκρα κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης ασθένειας του πρώην πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, με αποκορύφωμα την παραίτησή του. Ο Παπανδρέου, μια ιστορική και χαρισματική προσωπικότητα, είχε κυριαρχήσει στην ελληνική πολιτική. Η νέα κυβέρνηση Σημίτη ήταν μόλις μια εβδομάδα, επιδιώκοντας να εδραιώσει τη δική της ταυτότητα, όταν ξέσπασε η κρίση. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία είχε ανολοκλήρωτες εθνικές εκλογές στα τέλη Δεκεμβρίου και οι ανταγωνιστές πολιτικοί δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για μια νέα κυβέρνηση συνασπισμού. Το ισλαμιστικό Ρεφάχ κόμμα της αντιπολίτευσης  έλαβε τις περισσότερες ψήφους και έμεινε αιωρούμενο στις διαπραγματεύσεις και άλλα γεγονότα. Η Τσιλέρ ηγήθηκε μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης, χωρίς εντολή, έως ότου σχηματιστεί νέα. Το αβέβαιο πολιτικό κλίμα στην Αθήνα και την Άγκυρα έκανε την καθεμία ευάλωτη στις προκλήσεις από τον εκμεταλλευτικό τύπο, κάνοντας την κρίση να κινείται γρήγορα εκτός ελέγχου. Κατά ειρωνικό τρόπο, η Ελλάδα και η Τουρκία κατηγόρησαν ο ένας τον άλλον ότι εκμεταλλεύτηκαν την εσωτερική αβεβαιότητα για επιθετικούς σκοπούς.

 

Πολιτική των ΗΠΑ

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να αποτρέψουν μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο συμμάχων του στο ΝΑΤΟ και να αποκαταστήσουν το status quo ante [δηλαδή ξεκάθαρα οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται μόνο να μην ακούγεται η σύγκρουση μελών του ΝΑΤΟ και το «ενδιαφέρον» τους δεν έχει σχέση με υποστήριξη της νομιμότητας που είναι με το μέρος της Ελλάδας]. Στις 30 Ιανουαρίου, το υπουργείο Εξωτερικών προέτρεψε και τις δύο κυβερνήσεις να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να υποχωρήσουν [ίσες αποστάσεις το λένε αυτό; Να υποχωρήσει η Ελλάδα από τι;]. Οι ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ παρενέβησαν για να εξουδετερώσουν την κρίση, με τον βοηθό υφυπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ρίτσαρντ Χόλμπροουκ να μεσολαβεί ενεργά. Η Ελλάδα και η Τουρκία τελικά έκαναν διαβεβαιώσεις απόσυρσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή δεν θα τις έκαναν μεταξύ τους.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσπάθησε αργότερα να αποφύγει να εμπλακεί στη νομική διαμάχη για την κυριαρχία του νησιού, αρνούμενο να λάβει θέση επί του θέματος. Ωστόσο, εκπρόσωπος του υπουργείου είπε την 1η Φεβρουαρίου ότι ενδέχεται να υπάρχουν άλλα νησιά ή νησίδες στα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν παίρνουν θέση για την κυριαρχία και υποσχέθηκαν να συντάξουν έναν κατάλογο αυτών. [Το ανάλογο με ότι έκαναν στην σημερινή κρίση μιλώντας για αμφισβητούμενα ύδατα και όχι για ελληνικά ύδατα που αβάσιμα αμφισβητεί η Τουρκία] Οι Έλληνες ήταν εξοργισμένοι επειδή πίστευαν ότι αμφισβητήθηκε η εδαφική κυριαρχία τους. Αρκετές ημέρες αργότερα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακάλεσε τη δήλωσή του, λέγοντας ότι δεν υπήρχε κατάλογος, εκφράζοντας ανησυχία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «χαρακτηρίστηκαν ως μέρος του προβλήματος και όχι μέρος της λύσης ....» ⁸  Στις 7 Φεβρουαρίου, Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι επειδή αμφισβητήθηκε η εγκυρότητα τουλάχιστον ενός από τα έγγραφα (δηλαδή του Πρωτοκόλλου του 1932) που αφορούν το ζήτημα της ιδιοκτησίας και της κυριαρχίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες πίστευαν ότι ο καλύτερος χώρος για την αντιμετώπιση των  ζητημάτων θα ήταν το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ) ή άλλο συναινετικό, αμερόληπτο όργανο. ⁹ Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρνήθηκε να σχολιάσει εάν άλλες διμερείς διαφορές στο Αιγαίο πρέπει να προσαχθούν στο Δικαστήριο {Ότι είπαν και τώρα].

 

 

Η συνέχεια

 

Οι εσωτερικές και εξωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας δεν τακτοποιήθηκαν από την κρίση, παρά την ελάττωσή της χωρίς βία. Η κυβέρνηση, η οποία ισχυρίστηκε επιτυχία από την αποδέσμευση των δυνάμεων και την αποκλιμάκωση της κρίσης, αποδυναμώθηκε από αυτό που θεωρούσε στο εσωτερικό ως «εθνική ταπείνωση». Τέθηκαν ερωτήματα σχετικά με το ποιος εξουσιοδότησε την υποστολή της σημαίας και γιατί δεν υπήρξε ανταπόκριση κατά των Τούρκων που αποβιβάστηκαν σε κοντινούς βράχους. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Μιλτιάδης Έβερτ είπε ότι η απόσυρση των ελληνικών δυνάμεων και η υποστολή της σημαίας συνιστούσαν εγκατάλειψη της εθνικής επικράτειας και πράξη προδοσίας. ¹⁰ Η αντιπολίτευση μποϊκοτάρισε ψήφο εμπιστοσύνης για επικύρωση της νέας κυβέρνησης. Η κυβέρνηση, η οποία έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, κέρδισε. Στις 8 Φεβρουαρίου, ο Έλληνας Αρχηγός του Επιτελείου αποστρατεύθηκε, κυρίως επειδή σχολίασε δημόσια τις κυβερνητικές συζητήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης.

 

Πολλοί Έλληνες κατηγόρησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες, αξιολογώντας την ουδετερότητά τους ως ισοδύναμη ότι λαμβάνουν το μέρος της Άγκυρας. Στο τέλος της κρίσης, ο Χόλμπρουκ είχε πει ότι θα ταξιδέψει στην Ελλάδα και την Τουρκία για να εκτονώσει τις εντάσεις. ¹¹ Μετά το σχόλιο του Υπουργείου Εξωτερικών την 1η Φεβρουαρίου σχετικά με τις αμφισβητούμενες νησίδες, εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης παρατήρησε ότι «οι θέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (δηλ. Η αποτυχία να αναγνωρίσει την ελληνική κυριαρχία) δημιουργεί τη βάση για μια μόνιμη πηγή έντασης στην περιοχή. » ¹² Στις 5 Φεβρουαρίου, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι η επίσκεψη του Χόλμπρουκ δεν ταιριάζει με το πρόγραμμα της κυβέρνησης. Δεδομένου ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι είπαν ότι η κυριαρχία ήταν αδιαπραγμάτευτη, και δεδομένου ότι τα εθνικά μέσα ενημέρωσης παρέμειναν οργισμένα, η κυβέρνηση προφανώς αποφάσισε να μειώσει τις πολιτικές της απώλειες και να μαλακώσει τους επικριτές αποπαίρνοντας τον Χόλμπρουκ - φερόμενο ως δράστη της «ταπείνωσης».  Το Στέιτ Ντηπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι το ταξίδι ακυρώνεται λόγω «δυσκολιών προγραμματισμού στην Ελλάδα» και της «κατάστασης πολιτικών υποθέσεων στην Τουρκία». Μια πρωτοβουλία των ΗΠΑ για ελληνοτουρκικά ζητήματα περιμένει μια περίοδο ανακούφισης ή μια ελληνική συναίνεση. Ο Σημίτης και ο Πρόεδρος Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, ωστόσο, θα επισκεφθούν τις Ηνωμένες Πολιτείες ξεχωριστά την άνοιξη.

 

Η Ελλάδα επίσης αντιμετώπισε επικριτικά την προφανή ουδετερότητα των Ευρωπαίων συμμάχων της και αξιωματούχοι επισκέφτηκαν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να παράγουν υποστήριξη. Η Ελλάδα, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), απείλησε να ξανανοίξει συζήτηση σχετικά με την εφαρμογή μιας συμφωνίας τελωνειακής ένωσης της ΕΕ με την Τουρκία, μη μέλος, για να εμποδίσει ένα πακέτο βοήθειας της ΕΕ που αποτελεί μέρος της συμφωνίας και να σταματήσει το μερίδιο της Τουρκίας σε χρηματοδοτήσεις της ΕΕ που προορίζονται για τη Μεσόγειο. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η Τουρκία, με την «επιθετικότητά» της, παραβίασε τη δέσμευση βάσει της συμφωνίας να έχει φιλικούς δεσμούς με τα μέλη της ΕΕ. Ο πρωθυπουργός Σημίτης είπε ότι η Ελλάδα θα συνεργαστεί με την ΕΕ όταν η Τουρκία συμφωνήσει στη δικαιοδοσία του ICJ [Διεθνούς Δικαστηρίου], αλλά ότι η Τουρκία πρέπει να ασκήσει προσφυγή στο ICJ, καθώς αμφισβητεί τα ελληνικά δικαιώματα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε την άποψη της Ελλάδας για την κυριαρχία, αλλά οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ απλώς κάλεσαν τις πλευρές να επιλύσουν φιλικά τις διαφορές. Ορισμένα μέλη της ΕΕ ανησυχούν ότι οι κινήσεις της Ελλάδας εναντίον της Τουρκίας θα παραβίαζαν τη συμφωνία τελωνειακής ένωσης και θα παρεμπόδιζαν την ανάπτυξη δεσμών και την πρόσβαση στην αγορά της Τουρκίας. (Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υποστηρικτής των τουρκοευρωπαϊκών δεσμών, συμμερίζονται αυτές τις ανησυχίες.) [Εδώ είναι και η ουσία ότι δεν δίνουν δεκάρα για την νομιμότητα αλλά μόνο για μπίζνες με το τουρκικό καθεστώς και το χαρτζιλίκι που θα πάρουν οι ίδιοι]  Ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ «ανέφερε ότι όσο λιγότερα νέα προβλήματα δημιουργούνται από την Ελλάδα στη συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας, τόσο πιο πιθανό είναι η Γαλλία να δείξει αλληλεγγύη προς την Ελλάδα». ¹³ [καθαρό πούλημα τότε από την Γαλλία αλλά όχι σήμερα]. Άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φέρεται να υπονοούν ότι εάν η Ελλάδα σαμποτάρει την τελωνειακή ένωση, τότε θα σταματήσουν τις συνομιλίες για την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ [Ακόμη χειρότεροι αυτοί, οι σεσημασμένοι γνωστοί-άγνωστοι]. Η δραστηριότητα της ελληνικής κυβέρνησης στην Ευρώπη μπορεί να είχε ως στόχο να εκτρέψει την εγχώρια προσοχή από την αντιληπτή ταπείνωση. Εάν ναι, δεν πέτυχε αυτόν τον στόχο. Η αντιπολίτευση συνέχισε να ασκεί αδιάκοπη κριτική στην κυβέρνηση, ειδικά για την αδυναμία της να λάβει περισσότερη υποστήριξη από την Ευρώπη.

 

Η τουρκική κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι νίκησε, αν και το Ρεφάχ την κατηγόρησε ότι υποχώρησε στις πιέσεις των ΗΠΑ, καθώς η τουρκική σημαία ήρθε μετά τη μεσολάβηση του Χόλμπρουκ. Η κρίση μπορεί να έχει ενισχύσει τη δημοτικότητα της Τσιλέρ, αλλά δεν μπόρεσε ακόμη να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Μεσούτ Γιλμάζ του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας, ο αντίπαλός της, σχημάτισε συνασπισμό με το Κόμμα του Ορθού Δρόμου της Τσιλέρ. Θα είναι πρωθυπουργός εκ περιτροπής πρώτος, ακολουθούμενος από την Τσιλέρ και μετά με επιστροφή του Γιλμάζ. Η κρίση της νησίδας δεν επηρέασε αυτές τις εξελίξεις. Η Τουρκία εξέφρασε τη λύπη της για την ακύρωση της επίσκεψης του Χόλμπρουκ. Προτιμά έναν διάλογο με την Ελλάδα για όλα τα ζητήματα του Αιγαίου για την εκδίκαση στο ICJ. ¹⁴ Τούρκοι αξιωματούχοι επισκέφθηκαν την Ευρώπη για να εξηγήσουν τις απόψεις τους και να αντισταθμίσουν την προσπάθεια της Ελλάδας να εμποδίσει τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ. Η Άγκυρα ανακάλεσε τον πρέσβη της από την Αθήνα για να διαμαρτυρηθεί για τις αντιτουρκικές ενέργειες της Ελλάδας στην Ευρώπη. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις φαίνεται να βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο δεκαετιών.

 

 

-------------------------

 

 

1  Εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, όλες οι προσφορές σε αυτήν την ενότητα προέρχονται από τις εκθέσεις του Reuters, Ιανουάριος 29-31, 1996.

 

2  Ένγκελμπεργκ, Στίβεν. Οι Η.Π.Α. προσπαθούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του θυμού του Αιγαίου. The New York Times, 31 Ιανουαρίου 1996. σ. Α6. Ο Χόλμπρουκ είπε, «Υπήρχαν σαφείς προειδοποιήσεις ότι οι Τούρκοι επρόκειτο να ξανακερδίσουν αυτό το νησάκι με βία, κάτι που θα ήταν εύκολο να γίνει». Reuters, 31 Ιανουαρίου 1996.

 

3 Το ελληνικό όνομα είναι σε παρένθεση. Hurewitz, J.C. Diplomacy in the Near and Middle East: A Documentary Record 1914-56, Princeton: D. Van Nostrand Company, 1956. σ. 120

 

4 Συνθήκες και άλλες διεθνείς συμφωνίες των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, 1776-1949, τόμος. 4 (Πολυμερές) 1946-49. Π. 318.

 

5 Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι το Πρωτόκολλο δεν έπρεπε να καταχωριστεί αφού υπήρξε η ίδια η Σύμβαση.

 

6  House  Documents.  Foreign  Relations, 1946, Τομ. IV. 80ο Συνέδριο, 1η Συνεδρία. Ουάσιγκτον, Κυβερνητικό Τυπογραφείο των ΗΠΑ. Π. 694.

 

7 Ibid., σελ. 310.

 

8 Reuters, 6 Φεβρουαρίου, 1996.

 

9 Reuters, 7 Φεβρουαρίου, 1996.

 

10  Foreign Broadcast Information Service. Ημερήσια Αναφορά, Δυτική Ευρώπη, FBIS-WEU-96-021 (εφεξής FBIS-WEU), 31 Ιανουαρίου, 1996. σελ. 18.

 

11 Ο Χόλμπρουκ ενοχλούσε την Ευρώπη σημειώνοντας την αδυναμία της να ενεργήσει αποφασιστικά στο δικό της θέατρο. Drozdiak, William. Ο ρόλος των ΗΠΑ στο Αιγαίο αναβιώνει αμφιβολίες για την ΕΕ. The Washington Post, 8 Φεβρουαρίου,1996, σελ. A17.

 

12 FBIS-WEU-96-024-A, 5 Φεβρουαρίου, 1996. σελ. 22-23.

 

13 Η Εκπρόσωπος του Chirac, Catherine Collona, στο Reuters, 23 Φεβρουαρίου 1996.

 

14  Η Ελλάδα απορρίπτει  προσέγγιση «πακέτο» στα ζητήματα του Αιγαίου και, μέχρι τώρα, ήθελε μόνο το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας να παραπεμφθεί στο Δικαστήριο.